Wat er mis is met het atheïstisch fundamentalisme
Boekinformatie
- Auteur(s): Alister McGrath
- Eerst verschenen: 2008
- Uitgeverij: Ten Have
Over het boek
De bekende theoloog Alister McGrath maakt korte metten met God als misvatting van Richard Dawkins. Een wereldwijde bestseller, maar gebaseerd op vooroordelen en onwetendheid over religie. Met verve weerlegt McGrath de belangrijkste stellingen van Dawkins, bijvoorbeeld dat geloof kinderachtig en irrationeel is, dat de wetenschap God overbodig heeft gemaakt en dat religies tot geweld leiden.
Over de auteur(s)
Alister McGrath is hoogleraar Historische Theologie aan de Universiteit van Oxford. Hij scheef onder meer De ondergang van het atheïsme (2006) en Dawkins' God (2006). Het essay Dawkins als misvatiing schreef hij met zijn vrouw dr. Joanna Cillicutt McGrath. Zij doceert godsdienstpsychologie aan de Universiteit van Londen.
Boekbespreking door Jef Turf
Dawkins nieuwste bestseller “God als misvatting” (1) heeft onrust gezaaid in de conservatief-christelijke gelederen. Het gebeurt niet elke dag dat, één van de meest bekende evolutiebiologen en wetenschapsauteurs zich waagt aan een rechtstreekse aanval op het fenomeen “geloof”, en beweert dat godsdienst wegkwijnt naarmate wetenschappelijke kennis toeneemt. Na het boek “Dawsons Engel” (2)van John Cornwell professor aan het Jezus College in Cambridge, verscheen nu (augustus 2008) in Nederlandse vertaling, het essay “Dawkins als misvatting”(3) van Alister McGrath , hoogleraar Historische Theologie aan de Universiteit van Oxford en zijn echtgenote Joanna Collicut, die godsdienstpsychologie doceert aan de Universiteit van Londen.
Het essay moet gesitueerd worden in het wereldwijde debat dat momenteel woedt rond de Darwinistische evolutietheorie, het Bijbelse creatiegeloof en de vluchtroute van het ‘Intelligent Design’, die de dwaasheden van de creationisten wil omzeilen, zonder te raken aan de goddelijke scheppingsdaad. De snelle reactie vanuit theologische hoek is wel opvallend. Die was er niet bij Dawkins recente wetenschappelijk werk, zoals het boek “The Ancestor’s Tale” (2004) dat m.i. een wetenschappelijk meesterwerk is, meer overtuigend dan de semitheologische disputen. Het essay van Alister McGrath legt vooral de nadruk op de verhouding tussen godsdienst en wetenschap, en betrekt daarbij maar onrechtstreeks de darwinistische wetenschap, zodat er inzake het eigenlijke debat omtrent de evolutie weinig te rapen valt, en nog minder te leren.
McGrath denkt dat de aanval de beste verdediging is. Daarbij past hij een gekende polemische tactiek toe: gewoon de kritiek omkeren, zodat de auteur ongeloofwaardig wordt: je bent net zo fundamentalist als de mensen die je bekritiseert! Hij linkt atheïsme aan een onverantwoord, onbuigzaam geloof in de wetenschap, Dawkin’s werk zou weinig wetenschappelijke analyse bevatten, en hij heeft minachting voor wie zijn standpunt niet deelt. Bovendienj denkt hij in termen van antireligieuze dosma’s. Wanneer Dawkins er op wijst dat wetenschappers overwegend a-religieus zijn, stelt McGrath daar de talrijke gelovige wetenschapsmensen tegenover.
Wanneer heel even de evolutietheorie wordt aangeraakt, gebeurt dat in een relativerende vorm: “Je kunt bijvoorbeeld heel goed geloven dat de evolutietheorie van Darwin op dit moment de beste verklaring levert van de beschikbare gegevens, maar dat hoeft nog niet te betekenen dat deze theorie de juiste is.” Met zulke uitspraken geeft de auteur zich bloot door – tussen de lijnen - zijn retrograde opinie over wetenschap uit te spreken en zijn onbegrip omtrent wetenschappelijke vooruitgang.
Dawkins polemiseert met de godsdienst zoals die verschijnt in de praktijk voor de gelovigen, niet zoals die geformuleerd wordt door verlichte theologen. Met een uitermate kritische instelling en een degelijke kennis van het thema kan hij diepe indruk maken, niet alleen op zijn medestanders die al lang begrepen hebben dat godsgeloof en godsdienst een erfenis zijn uit een ver verleden, maar bij voorbeeld ook op de massa van diegenen die nog recent tot het gelovige volk behoorden. Zoniet zouden niet op minder dan twee jaar tijd dertien Nederlandstalige herdrukken van ‘God als Misvatting’ nodig geweest zijn.
Bij lectuur van zowel McGrath als Dawkins, krijgt men de indruk dat alles in de wereld draait om de oppositie godsgeloof-atheïsme. Sociale en politieke afrekeningen komen er amper aan te pas. De discussie zou er heel wat bij winnen moest men het godsgeloof plaatsen binnen de epifenomenen, of om het met Gramsci te zeggen: godsdienst behoort tot de staatsapparaten, en is mede de inzet van de klassenstrijd. Godsdienstbeleving kan niet los gezien worden van de historische strijd om de macht binnen de maatschappij. Daarom is godsdienst zo taai, en verdwijnt hij niet zomaar met de ontwikkeling van de wetenschappelijke kennis. Werk zoals dat van Dawkins draagt uiteindelijk sterk bij tot die strijd, maar zou meer winnen door hem meer te situeren binnen het geheel van het maatschappelijk gebeuren.
Richard Dawkins. ‘God als misvatting’ Uitg. Bantam Press ISBN 978-90-468-0302-8; 2006
John Cornwell ‘Dawsons Engel’ Uitg. Nieuw Amsterdam. ISBN 978-90-468-04-100
Alister McGrath ‘Dawkins als Misvatting. Alister McGrath Uitg. Ten Have,2008. ISBN 978-90-259-5891-6<