Anthill

E.O. Wilsons menselijke mierenhoop
 
Met Anthill start de eenentachtigjarige biologiecoryfee Edward O.Wilson zijn carrière in de literatuur. Anthill– mierenhoop – is namelijk een roman. Voor het eerst mengt Wilson non-fictie met fictie. Het resultaat is een boeiend verhaal over mieren en mensen, en tegelijk een slim doordacht betoog over het belang van de biodiversiteit.
De roman bevat veel wetenschap: wie alles wil weten over het gedrag van mieren en mierenkolonies komt volop aan zijn trekken. Voor het fictiedeel put Wilson uit een bron die hij goed kent: zijn verhaal bevat autobiografische elementen. Zo speelt het zich af in zijn geboortestreek Alabama. Ook de universiteit van Harvard is een belangrijke locatie; daar is Wilson hoogleraar entomologie. Daarnaast vertoont de hoofdpersoon heel wat overeenkomst met de auteur.
Deze hoofdpersoon heet Raphael Semmes Cody, roepnaam Raff. Aan het begin is hij een wat onzekere jongen, in de loop van het verhaal ontwikkelt hij zich tot een vastberaden man. De natuur en het natuurgebied van het Nokobeegebied spelen een grote rol in Raffs leven. Wilson voert een verteller op: een oude ecoloog die optreedt als Raffs mentor in natuurhistorische kwesties, die erg veel op Wilson zelf lijkt. Raff leert de natuur spelenderwijs kennen, onder stenen kijkend, insecten vangend of op vogels jagend. Wilsons beschrijving van Raffs kennismaking met de flora en fauna van het Nokobeegebied behoren tot de mooiste bladzijden van dit boek. Het Nokobeegebied is een tweede hoofdpersoon in deze roman. Het drassige natuurgebied is een restant van de moerasdensavanne die vroeger gezichtsbepalend was voor de moeraslanden (wetlands) van Alabama. Omdat de kenmerkende moerasdennen in het verleden gerooid werden voor de scheepsbouw, is dit landschapstype zeldzaam geworden. Raff raakt helemaal ingeburgerd in het natuurgebied – wat niet zonder gevaar is, want er leven ook alligators en giftige slangen. Hoewel Raff van alle schepsels van Nokobee hield, was er omgekeerd geen een van zijn medeburgers die van hem hield.
Het derde hoofdpersonage in Anthill zijn de mieren. Als universiteitsstudent maakt Raff een studie van de opkomst en neergang van de mierenkolonies in een uithoek van het Nokobeegebied. Zijn werkstuk, door de verteller omgezet in verhaaltaal, maakt deel uit van deze roman – puur leesplezier.
De plot draait om het behoud van dit natuurgebied. Het begint met een jongensboekachtig avontuur. Met zijn neef ‘leent’ de vijftienjarige Raff een roeiboot en zakt een rivier af door het natuurgebied, in de hoop een glimp op te vangen van een mythische reuzenslang die daar was gesignaleerd. De twee stuiten echter op Frogman, een gestoorde man die kikkerbillen levert aan restaurants. Hij woont alleen in een hut, vangt kikkers in het natuurgebied en snijdt hun achterpoten af. Wat overblijft, voert hij aan Old Ben, een grote oude alligator. Dat beest is Frogmans enige vriend; ieder mens die op zijn territorium komt, loopt het risico op een schot hagel of zelfs een kogel. Aan het eind keert het boek terug naar Frogmans territorium en staat de inmiddels volwassen Raff plotsklaps opnieuw oog in oog met deze gevaarlijke gek. Anthill is een roman over opgroeien en volwassen worden, over het zoeken naar een identiteit en een plaats in de samenleving, en ook over het hebben van een doel in het leven. Raff staat voor een belangrijke keuze wanneer Nokobee in handen komt van een projectontwikkelaar. Wat te doen om het natuurgebied te behouden? De oplossing die Raff kiest, geeft een onverwachte draai aan het verhaal.
Wilson is een meester in het scherp en helder formuleren van gedachten, en de gedachten van deze Grand Old Man of Biology zijn beslist de moeite waard. Natuur en wetenschap zijn voor hem een bron van inzicht, met name ook in de ‘menselijke mierenhoop’. Het plezier dat hij beleeft aan kennisoverdracht spreekt uit iedere pagina van Anthill . Hoogst aanstekelijk!