Over het onderzoeksproject ‘Naar een beter begrip van de evolutietheorie in Vlaanderen’ (2007-2011)
De evolutietheorie is één van de krachtigste theorieën in de wetenschap. Ze verklaart onder meer de ontwikkeling en de samenhang van het leven, het ontstaan van soorten en adaptaties, de verspreiding van soorten en de aanwezigheid van fossielen. Er bestaat overweldigend veel bewijsmateriaal voor. Vele tienduizenden wetenschappers, in taxonomie, genetica, geneeskunde, embryologie, psychologie, neurowetenschappen, economie en in vele andere disciplines, werken er dagelijks mee om de mens en de natuur steeds beter te begrijpen. De theorie is in de loop van de honderdvijftig jaar die ons scheidt van de publicatie van Darwins ‘On the Origin of Species’ uiteraard ook zelf geëvolueerd. Ze bestaat momenteel uit meerdere subtheorieën, waaruit men diverse hypothesen afleidt, die dan weer aanleiding geven tot nieuwe waarnemingen en zeer uiteenlopend experimenteel onderzoek. Wie vertrouwd is met de theorie kent haar finesses, rijkdom, complexiteit en verklarende en esthetische kracht. Daarnaast stelt men evenwel vast dat zeer veel mensen het abc van de theorie niet kennen of verkeerd begrijpen, er vooroordelen over hebben of er foute conclusies uit afleiden. Dat is erg jammer, om meerdere redenen. Niet alleen mist men de kennis en informatie die de evolutietheorie met zich meebrengt, maar bovendien krijgt men, meer algemeen, een fout beeld van waarover het in wetenschap gaat, en ook niet gaat. Ook kunnen, door onbegrip en misverstanden, belangrijke vernieuwingen in de wetenschappen, die mogelijk zijn dankzij de moderne evolutietheorie, gehinderd worden of vertraging oplopen. Zo onderzoeken momenteel diverse disciplines, waaronder geneeskunde, psychologie, taalwetenschappen, sociologie en antropologie, evolutionair geïnspireerde ideeën en hypothesen. Wie werkzaam is in deze disciplines, maar niet, of gebrekkig of fout geïnformeerd is over evolutietheorie, loopt het risico achterop te raken ten opzichte van de wetenschappelijke en intellectuele vernieuwingen die zich voordoen.
Eenzelfde problematiek doet zich uiteraard op bredere, maatschappelijke schaal voor. In de 21e eeuw is een brede kennis van de natuurwetenschappen onontbeerlijk om een goed begrip te hebben van de wereld, de mens, de maatschappij, de technologie, enz. In het onderwijs wordt dit uiteraard erkend, maar men stelt niettemin vast dat het verre van eenvoudig is om wetenschappelijke kennis, en nog belangrijker, de wetenschappelijke methodes, aan te leren aan jongeren. Dat geldt misschien in het bijzonder voor de evolutietheorie, omdat over deze theorie veel misverstanden en vooroordelen bestaan. Bovendien is het in meerdere opzichten een contra-intuïtieve theorie, wat het extra moeilijk maakt om ze te begrijpen. Toch is ze de ruggengraat van de levenswetenschappen in het algemeen, en als dusdanig van groot theoretisch en praktisch belang.
Het wetenschappelijk project waarvan de website www.evolutietheorie.be de spil vormt, heeft als titel ‘Naar een beter begrip van de evolutietheorie in Vlaanderen’. Het wordt gefinancierd door de Universiteit Gent, voldoende voor de tewerkstelling over vier jaar van één wetenschappelijk medewerker. Het project kadert in de opdracht die de Universiteit Gent zichzelf stelt om niet alleen aan fundamenteel onderzoek te doen, maar ook aan wetenschapscommunicatie en –popularisering. De tekst van de aanvraag die de promotor en co-promotoren aan de wetenschappelijke commissie betreffende wetenschapscommunicatie voorlegden vindt u hier. Dit project werd goedgekeurd door de commissie, samen met een zestal andere projecten. Meer info hierover vindt u hier.
Het is de bedoeling dat de UGent jaarlijks enkele projecten opstart omtrent wetenschapcommunicatie en –popularisering, zie http://www.ugent.be/nl/onderzoek/financiering/maatschappij
Toen eind 2007 het bericht in de media werd verspreid dat een wetenschappelijk project omtrent een betere communicatie over evolutietheorie van start zou gaan, reageerden verschillende mensen eerder negatief. De meerderheid van deze reacties, in de vorm van opiniestukken in kranten, en op internetfora en via e-mail, illustreerde een gebrek aan inzicht, zowel in de theoretische aspecten van de evolutietheorie als in wat ze te bieden heeft aan diverse wetenschappelijke disciplines. De nood aan betere informatie over evolutietheorie werd hierdoor verder geïllustreerd. Daarnaast vreesden verschillende commentatoren dat dit project ‘antireligieus’ zou zijn. Vanzelfsprekend is dit niet het geval. Evolutietheorie uitleggen is iets anders dan aan antireligieuze propaganda doen. Uiteraard zijn enkele aspecten van de evolutietheorie in strijd met bepaalde religieuze opvattingen die sommige mensen hebben (bijvoorbeeld een letterlijk geloof in het bestaan van Adam en Eva of de Ark van Noah). Maar dit geldt voor alle wetenschappen. Ook geologie, astronomie, fysica, enzovoort, zijn in die zin ‘in strijd’ met bepaalde religieuze opvattingen. Wij zijn evenwel van mening dat ook mensen die hun religie ten volle beleven gebaat zijn met het begrijpen en accepteren van inzichten die in de wetenschappelijke gemeenschap niet fundamenteel betwist worden.
We zijn er ons van bewust dat de meningen over dit alles uiteenlopend zijn. Op de website streven we ernaar om hierover een pluraliteit van opinies aan bod te laten komen, zonder evenwel ruimte te geven aan pseudowetenschappelijke opvattingen. Maar centraal staat het volgende: dit project voor wetenschapscommunicatie wil voornamelijk middelen ontwikkelen (website, teksten, lesvoorbereidingen, video’s, powerpointdemonstraties, lezingen en cursussen ter bijscholing of verdere oriëntatie van leerkrachten, enz.) om de wetenschappelijke aspecten van de evolutietheorie duidelijk naar voren te brengen. Dat betekent automatisch ook dat wordt uiteengezet waarom bepaalde religieus geïnspireerde opvattingen over de aard van de werkelijkheid (creationisme, intelligent design, en dergelijke meer) foutief zijn, maar op zich heeft dit project geen ideologische of antireligieuze doelstellingen. We verwijzen in dit verband graag naar teksten van de hand van theologen die eveneens argumenteren tegen pseudowetenschappelijke opvattingen.
Disclaimer
Het materiaal op deze site kwam tot stand dankzij de gezamelijke inspanning van veel mensen, waaronder academici, onderzoekers, vertalers en studenten. De beheerders van deze website zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud, informatie of opinies die vervat zitten in het materiaal dat op de site werd opgenomen. Elke individuele spreker of auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van zijn tekst, lezing, enz. Vanzelfsprekend staan we open voor alle mogelijke suggesties ter verbetering en aanvulling van de website.
Dit project liep van 1 januari 2008 tot 31 december 2011. De website wordt nog occasioneel aangevuld.
Promotor: prof. Johan Braeckman (UGent)
Co-promotoren: prof. Dominique Adriaens (UGent), prof. Johan Mertens (UGent), prof. Luc Lens (UGent) & prof. Koen Martens (UGent en KBIN)
Onderzoeker: Dr. Johan de Smedt (UGent)