Waarom hebben primaten zulke verschillende gezichten?

Sharlene Santana et al. Proceedings of the Royal Society B

Primaten (waaronder apen en mensapen) hebben heel diverse gezichten. Er zijn verschillen in kleur (e.g., vuurrood, blauw, wit, bruin, zwart), versieringen zoals snorren, baarden, haartoefjes op de kruin, borstelige wenkbrauwen, de grootte en kleur van de ogen, en dergelijke meer. De diversiteit bij apen van de Nieuwe Wereld is het meest uitgesproken: gezichten tenderen kleurrijk te zijn, en erg veel versieringen te vertonen. Apen van de Oude Wereld en mensapen hebben eerder saaie gezichten, zonder veel versieringen en kleuren. Biologen van UCLA onder leiding van Sharlene Santana formuleerden een evolutionaire hypothese voor deze diversiteit: primaten die in sociale groepen leven vertrouwen op het herkennen van gelaatsuitdrukkingen bij hun soortgenoten. Primaten die solitair zijn of in kleine groepen leven met minder complexe sociale structuren kunnen zich daarentegen meer kleuren en versieringen permitteren. Die gezichtsversieringen kunnen zich bijvoorbeeld ontwikkelen als gevolg van seksuele selectie. De auteurs onderzochten het gezicht van 129 mannelijke exemplaren van apen uit de Nieuwe Wereld. Op basis van kleur, versieringen en structuur kenden zij elk individu een score toe die de complexiteit van het gezicht aangeeft. Ze vonden sterke ondersteuning voor een correlatie tussen grotere groepen en minder versierde gezichten. De correlatie was erg sterk: hoe groter de groep, hoe kaler en eenvoudiger het gezicht. Een eenvoudig, kaal gezicht laat zich makkelijker lezen. Gezichtsuitdrukkingen, zo wist Darwin reeds, spelen een belangrijke rol in het sociale leven van primaten. Ze drukken woede, angst, en welwillendheid uit. Indviduen met eenvoudige gezichten in complexe, grote sociale groepen hebben een voordeel omdat hun soortgenoten makkelijker hun gelaatsuitdrukking kunnen lezen, wat de interactie met anderen verbetert. Toegepast op de mens, zien we dat deze hypothese voorspelt dat mensen (die de grootste en meest complexe groepen hebben van alle primaten) een zeer eenvoudige gelaatsstructuur hebben. Het gezicht van de mens is kaal en onversierd (op gelaats- en kruinbeharing na), en vertoont zeer weinig kleurverschillen: de huid is egaal van kleur, en de enige kleurverschillen concentreren zich in de mond, ogen en wenkbrauwen, die erg belangrijk zijn voor het uitdrukken van emoties, en die door het kleurverschil worden geaccentueerd.