Deze tekst werd vertaald met toestemming van de auteur. De oorspronkelijke Engelse versie is te vinden op http://www.anth.ucsb.edu/projects/human/epfaq/evpsychfaq_full.html
Ja en nee. Hoewel evolutiepsychologie het grootste deel van het theoretische kader van de sociobiologie overneemt, is het eigenlijk zowel algemener als ook minder algemeen. Evolutiepsychologie is de studie van dierlijke zenuwstelsels vanuit een evolutionair perspectief. Zodoende omvat het vele aspecten van de cognitie, die niets met gemeenschapszin te maken hebben, zoals het zicht, navigatie, geheugen, en de kunsten om te zwerven of om giftige planten te herkennen. Daarentegen is sociobiologie de biologie van gemeenschapszin in planten, dieren en andere organismen. Hoewel sociobiologie zich dikwijls toespitst op sociaal gedrag, gaat het veelal ook over aspecten van gemeenschapszin die geen producten zijn van het zenuwstelsel, zoals grote pauwenstaarten (die nochtans waarschijnlijk geëvolueerd zijn om het zenuwstelsel van het andere geslacht te stimuleren). Dus, noch evolutiepsychologie noch sociobiologie bevat de andere als onderdeel. Dit doet echter niets af aan het feit dat sociale cognitie en sociaal gedrag een belangrijk onderdeel vormen van de evolutiepsychologie, en dat vele evolutionair-psychologische studies theorieën gebruiken zoals verwantschapsselectie, wederkerig altruïsme, en seksuele selectie, die de kern vormen van sociobiologie. Zo gezien is de sociobiologie een subterrain van de evolutionaire psychologie.
Een ander verschil tussen evolutionaire psychologie en sociobiologie is dat evolutiepsychologie sterk een expliciete nadruk op psychologische adaptaties verdedigd heeft (dwz de functionele organisatie van het brein), terwijl het de aandacht wegnam van het adaptieve gedrag. Dat is omdat het mogelijk is voor verschillende adaptaties om gelijkaardige gedragingen te genereren (de vos en het konijn zijn beiden bezig met hetzelfde gedrag: rennen; maar elk om erg verschillende redenen). Daarnaast is het mogelijk voor één adaptatie om verschillende gedragingen teweeg te brengen (het proberen ontsnappen aan roofdieren kan zowel snel wegrennen zijn, als stokstijf blijven staan). En het is ook mogelijk dat psychologische adaptaties ergens de aandacht op vestigen, maar uiteindelijk niet leiden tot enige vorm van gedrag. Zo kan bijvoorbeeld een roofdier overwegen om een prooidier te volgen, zonder het eigenlijk te doen. Of een individu kan iemand anders seksueel aantrekkelijk vinden zonder ook maar een poging te doen om ermee te paren. Tenslotte is het ook mogelijk dat adaptaties niet langer hun doel volbrengen (vb. eekhoorns die hun handelen instellen op het ontwijken van slangen, in gebieden waar er geen slangen meer zijn). Vandaar dat de nadruk vooral ligt op adaptaties en de gedragingen die ze teweeg brengen, en dus niet op ‘adaptieve gedragingen’.
Wat betreft politieke correctheid: evolutionaire psychologie beweert dat er waarschijnlijk aangeboren cognitieve verschillen zijn tussen de geslachten, en heeft heel wat bewijs aangehaald voor deze these, zowel voor mensen als voor andere dieren. Is dit politiek incorrect? Daarnaast zegt ze dat het erg onwaarschijnlijk is dat er significante cognitieve verschillen bestaan tussen de verschillende menselijke populaties (en dit wordt meestal aanzien als zijnde politiek correct). Voor meer details verwijzen we naar de vraag “Is evolutionaire psychologie racistisch…” verderop. Desalniettemin hebben vele evolutionair psychologen heel wat moeite gedaan om de politieke correctheid van de implicaties van de theorie te benadrukken, waarschijnlijk om de theorie te promoten.